Кириакия Ксимитова
Стихи
Краски моей Абхазии
На карте мира есть место одно,
У границы Европы и Азии:
Малый Кавказ на Кавказе большом,
У Чёрного моря - Абхазия.
Я там родилась и постарела,
Знаю все кустики, горы, поля.
Много невзгод я там претерпела,
Много раз начинала с нуля.
Судьба к нам была жестокой,
На годы забросила нас далеко,
Но мы вернулись обратно с востока.
Жилось нам всюду не так уж легко.
Только жившие в Абхазии знают
Красоты природы её как описать.
Поэты в песнях её воспевают,
Словами трудно всё передать.
Попробую красками изобразить
Море, леса, высокие ели.
Чудеса иногда может творить
Волшебная сила акварели.
Весной белый цвет сады покрывает,
Мимоза жёлтая всюду цветёт.
Море солнца лучи отражает,
Чудную гамму цветов создаёт.
Журчание рек и птичий напев
Радость и счастье детям дают.
Но увы! - нарадоваться не успев,
дети теряют семейный уют.
Кто души детей так грубо потряс?
Кто нарушил их мир и покой?
Кто в родной край много горя принёс,
Этой братоубийственной войной?
Разные люди жили достойно,
Дружили и часто свадьбы играли.
Внезапно стало всё неспокойно,
Зло и ненависть в них заиграли,
Яблоком раздора Абхазия стала,
Никак её разделить не могли.
"Наша земля!" - одни кричали,
Другие дома свои стерегли.
Вдруг показались вдали пираты,
С моря пришли грабить и убивать.
Просвистели над нами снаряды,
Осколки бомб над нами летят!
А мы чемоданы упаковали,
Родина предков ждала нас давно...
Судьба и доля нам показали,
Что не было нам иного дано.
Мы ушли, остались свидетели,
Что вечно на холме спокойно лежат.
Наши предки, наши родители,
Их души всё видят, плачут, молчат.
Алая кровь на землю льётся,
Она очень легко разольётся.
Такой краски нигде не найдётся,
Она в магазинах не продаётся.
Матери, жёны вмиг поседели
От горя и скорби жестокой войны.
Чёрные платья они одели,
Но беду и зло пресечь не смогли.
Утратами их сердца разбиты,
Любимый берег уж не привлекает,
Чёрное море смотрит сердито,
Волна бирюзовая еле сверкает.
Лазурное небо и синяя даль
Блеск, красоту свою удаляют.
Женская скорбь и мужская печаль
Глубже думать всех заставляют.
В моей Абхазии стало худо,
Красота уже не радует глаз.
Спасти её может только чудо.
Пусть это будет в последний раз!
1994 г.
_____________________________
«Одиссея понтийцев Кавказа»
(краткое содержание стихотворения)
Цинак-Ксимитиду Кириакия Ивановна
В стихотворной форме, на понтийском диалекте описала перипетии греков понтийцев, начиная с периода их эмиграции в Россию. В 1880 году греки с Понта прибыли на Кавказ в поисках лучшей жизни среди единоверцев, православного населения Россиии. Были выделены земли для поселений греков. Появились села, церкви, школы, монастыри. Глядя на такое развитие событий, территорию Турции покинули и те греки, которые вначале сомневались и не решались эмигрировать. Жизнь пошла своим чередом. Но настал год 1917, и привычная жизнь изменилась: появились колхозы, у людей конфисковали скот, забрали большую часть земли, а в 1937 невинных людей стали сажать в тюрьмы, где многие погибли. Преподавание в школе на греческом языке запретили, и в бывших греческих школах стали преподавать на русском языке. Далее описывает жизнь в селе в период Великой Отечественной войны. А в июне 1949 года выслали греков в степи и полупустыни Казахстана. Села опустели, к вечеру был слышен рев брошенного домашнего скота, лай собак.
Вскоре дома были заселены менгрелами.
Далее она описывает какие страдания испытали люди пока их везли в вагонах для перевозки скота, как многие из них в дороге болели. Умершие в пути неизвестно где и как были похоронены. Обосновавшись в землянках, стали молиться перед иконами, которые привезли с собой. В степях Казахстана рождались дети, вставал вопрос их крещения, лечения и обучения. Очень выразительно описывает бытовые трудности, которые приходилось преодолевать каждый день.
После смерти Сталина стало возможным возвращение в родные места, описывает годы после возвращения на Кавказ. А в девяностые годы предыдущего столетия при Горбачеве появилась у греков возможность приехать на историческую родину. И заканчивает словами о том, что главное в этой истории – это то, что наш народ сохранил язык и религию, несмотря на лишения, невзгоды, высылки и другие трудности.Писать это стихотворение она начала еще в Казахстане, а завершила его уже в Греции.
1953–1995 г.г.
Казахстан – Сухуми - Салоники
Η Οδύσσεια των Ελλήνων του Καύκασου
Κυριακή Τσινακ-Ξιμιτίδου
Σα χίλα οχτακόσα, στα γύρω του ογδόντα,
εγόνεψαν σον Καύκασον Έλληνες ας σον Πόντον,
Ας σα μαχαίρα ανάμεσα έφυγαν ας σον Χάρον
εκαλοπέρεν ατουνούς τη Ρουσίας ο Τσάρον.
Εδέκεν μέρα κ’έχτσανε πολιτείας, χωρία,
εκκλησίας, μοναστήρα κ’ελληνικά σχολεία.
Και οι Ρωμαίοι ξαν έρχονταν τ’έναν τ’άλλο τερούνε,
καματεροί και τεχνίτ’, τη δουλείαν ‘κι οκνούνε,
έχτσανε και εφύτεψαν, ατείν’ εκαλοκάτσαν
τα συνήθεια εφύλαξαν, έναν ατείν’ κ’εχάσαν,
σα πανηγύρα παγ’νε, τ’εκκλησίας λειτουργούνε,
χορεύ’νε τα ποντιακά, ρωμεϊκά τραγουδούνε.
Σα χίλα ενιακόσα δεκαεφτά της χρονίας
εγέντον επανάσταση, ελάγαν τα δουλείας.
Ύστερα οργάνωσαν τα κολχόζ σο χωρίον,
επέραν τα χωράφα και του λαού τον βίον.
Έρθεν το τριάντα εφτά, εχάσαν τοι παπάδες,
ερχίνεσαν φυλακώματα, παίρ’νε τοι γεροντάδες,
τ’ εκκλησίας εκλείδωσαν, τα φυλακάς εγομώθαν,
όπου πολλοί επέθαναν και πολλοί εσκοτώθαν.
Τα γράμματα τ’ ελληνικά ατότε ατείν’ εχάσαν
Γρουζίνοι[1] και Ρουσάντ δεσκάλ’ σα χωρία εκάτσαν,
έλλαξανε τ’ ελληνικά, τοι χωρί τ’ονομασίας
εγέντανε γρουζίνικα χωρίς δυσκολίας.
Ερχίνεσανε οι Μεγγρέλ[2], τοι Ρωμαίοις να τυρανίζ’νε
ση κολχοζί’ τη δουλείαν δωρεάν καματίζ’νε,
Θα παγ’νε ανθρώπ’ σο παζάρ’ ψωμίν για να παίρ’νε,
ας σον δρόμον κλώθ’νατς οπίς’ σο κολχόζ να δουλεύ’νε,
έρθεν αποπάν ο πόλεμον και σο Σαρανταέναν
επήγαν τα παιδιά, εκχύεν πολλά αίμαν.
Οι γυναίκες, τα παιδία δουλεύ’νε όσον επορούνε
και βοηθούνε το στρατόν τοι φασίστας να νικούνε.
Ετελείωσεν ο πόλεμον, η ζωή πολλά βαρύν-ι
οι Ρωμαίοι παρανεγκάσκουν, δατάχκουν οι Γρουζίνοι
τάχα οι Ρωμαίοι κ’εδούλευαν. Όλα έσαν μαχανάδες
και τάχα κ’ επολέμεσαν, όλα έσαν ταχμάδες.
Έχουμε αποδείξεις και βάσανα πολλά-ι,
να δικαιούνταν κ’επορούν σον Θεόν εμπροστά-ι
Εσέγκανε σον νουν άτουν τοι Ρωμαίοις να εξορίζ’νε,
και μετ’ ατά τα ψέματα, νέα σχέδια νουνίζ’νε.
Ας σον πόλεμον υστερ’νά ανθρώπ’ θέλνε ησυχίαν
κ’έμευαν ση ζωήν ατούν θα φτάγ’νατς εξορίαν.
Έρθεν σειρά και για τ’ ατό τοι Ρωμαίοις να εξορίζ’νε,
ερχίνεσαν ελληνοϋπηκοους αποπέσ’ έμουν να χωρίζ’νε
Δεκατέσσερα Ιουνίου, Σαρανταένεα τη χρονίαν
εξόρτσανε τοι Ρωμαίοις ας όλεν την Αμπχαζίαν.
Από τρία οικογένειας σ’αυτοκίνητα καθιζ’νε
τα πράματα ντο’ κ’ εχωρούν ξάι πα κι νουνίζ’νε.
Ο στρατός απάν’ ατουν καικά, νύχταν ημέραν στείλνε,
οι άχαροι’ κ’ εθέλ’νανε τοι συγγενούς ν’αφήνε.
Εφέκαν οπίς’ πράματα, οσπίτα γουρεμένα
τα πόρτας ισουζλαεψαν επέμναν κλειδωμένα.
Έστειλαν τ’ ελληνοϋπήκοους μακρά σην ερημίαν
κ’ επόρνανε να πίστευαν ντο έτον εξορίαν.
Τοι Ρoυσοϋπήκοους πα είπανε εσείν πα ολ’ δεβάτε
γράψτε μόνον αναφοράν ντο θέλετε να πάτε.
Ολ’ εποίκαν παλαλά, ολ’ εθέλεσαν να παγ’νε,
εστάθαν και νουνίζ’νε ντο πρεπ’ για να εφτάγ’νε.
Έγραψαν αναφοράν να παγ’νε ολ’ εντάμαν
σον κόσμον ξάι κ’ εγέντονε αήκον τρανόν θάμαν.
Ευκαίρωσαν τα χωρία, όλα κρύα και σκοτία,
εβράδυνεν και κ’ έλεπες σ’ οσπίτα τουν φωτίαν.
Εφέκανε τον βίον απισκες’ σα μαντρία
εφέκανε χωράφα σπειρμένα και έτοιμα κεπία.
Τα χτήνα κράζ’ νε σο μαντρίν τα σκυλία γουρνούνταν
τελευταίοι π’ επέμν’ανε ερχίνεσαν ν’ αγρούνταν.
Τα χτήνα πρέπ’ ν’ αλμέχκουνταν, τα κοσσάρας να τρώγ’νε
οι οικοκήρ’ επήγανε και οι Μεγγρέλ’ σουμώνε.
Ντο εθέλεσαν εποίκανε, ατείν οι μαυροφόροι,
Έγκαν Μεγγρέλτς ας σο Ζουγκτίτ και ασό Γκεγκετσκόρη[3]
Εσέγκαν’ ατς σ’ οσπίτα μουν, χαρισάμενος η ζωή,
σον ουρανόν ντ’ εράευαν, εύραν ατό ση γην.
Εχώρτσαν φιλτς και συγγενούς και ας σοι γειτονάδες,
εχώρτσανε αντρόγυνα, παιδία ας σοι μανάδες’.
Δεκαπέντε ημέρας πάγ’νε ατείν και που παγ’νε κι ξέρ’νε
κανείς τιδέν κι λέϊ ατς υπομονήν να παίρ’νε.
Απες’ σα βαγόνα φορτηγά, πεινασμέν’ και νεγκασμένοι
πάγ’νε σην εξορίαν οι Ρωμαίοι, λερωμέν’ κακισμένοι.
Ποιός νουνίζ’ ντο εποίκαν ατς, αρχινά να ζαλίζ’
σον κόσμον Θεός πα εν’, αργίζ’ και ’κι χαρίζ’.
Σον δρόμον πολλοί άρρωστοι επέθαναν κ’ εχάθαν,
επαίρναν ατς οι καμεντάντ[4] κανείς ’κι ξερ’ π’ εθάφαν.
Κλαψίματα και δάκρα, λόγια, μοιρολογίας
εγόμωσανε οι Ρωμαίοι τα σταθμούς τη Ρουσίας.
Εχωρίγαν ας σοι συγγενείς και που είναι ’κι ξερ’νε,
από πουθέν να γράμματα και’να χαπάρα παιρ’νε.
Σο έρημον σο Καζαχστάν, νουνίζνε πως θα ζούνε
ο κόσμος ολόγερα ξερόν, δεν να εφτάγ’νε κ’επορούνε.
Ξύλα πουθέν’ ’κ ευρίουνταν ατείν να τοπλαεύ’νε,
χορτάρα κι αχάντα ξερά να καίγ’νε αραεύ’νε.
Τα νερά όλα αληκά, πιντς και καίγεται η καρδία σ’
έτον γουσματ’ να λέπομε τα χάλα τ’ εξορίας.
Εχπάστα εγώ να παίρω νερόν ας σο ποτάμι,
τ’ οφίδια εκρεμάουσαν σο γεφύρ’ αφκά κι άν’-ι
Εγώ ενετριχίασα το ποτάμι το θολών-ι
και πώς θα ποτίζω εγώ το μωρόν το μικρόν-ι.
Τ’ αχούλι μ’ εδιλόγισεν, ντο θα φτάγω ’κι ξέρω
εχ κ’ εκλώσκουμ’ οξωπίσ’ χωρίς νερόν να παίρω.
Αχ! και ατό πα ’κι γίνεται, εχομ’ ατα χαμένα,
την βέτραν[5] εταλτούρεψα, τα μάτα μ’ τσαμωμένα,
χωρίς στέγος, αέρας φυσά, το τοζ σον ουρανόν-ι
φογούμαι γιάμ φουρκίεται σο κουνίν το μωρόν-ι
Αμάθετοι οι Ρωμαίοι ση Καζαχστανί το κλίμαν
ερχίνεσαν να πεθαν’νε υστερνά ας έναν μήναν!
Ας σο κλίμαν την άνοιξην αποθάν’νε ας σο νερόν-ι,
ας σο κρύον το χειμωγκόν αποθάν’νε ας σο λιμόν-ι.
Τα μικρά αρρωσταίν’νε και γιατροί πουθεν’ κ’ είναι,
να πάγ’νε μακρά σο γιατρόν οι καμεντάντ’ ’κι αφίνε,
πολλά μικρά επέθαναν μετ’ έναν μαχανάν-ι.
Πολλοί Ρωμαίοι εθάφτανε απές σο Καζαχστάν-ι
και πόσοι εφουρκίγανε απεσ’ σο Σιρνταριάν-ι
πόσα δάκρα εκχύγανε ση ποταμί το γιάνι!
Η αγορά πολλά μακρά χιλιόμετρα εικοσιπέντε
το έρημον το Καζαχστάν σα κιφάλα μουν ντ’ έγκεν.
Ολόγερα ολ’ Τουρκάντ’, εκκλησίας πουθέν’ κ’ είναι
οι Ρωμαίοι σο σπιτόπα τουν την καντήλαν αφτύν’νε.
Παρακαλούνε τον Θεόν ας σο κακόν να γλυτών’νε
και να βαπτίζνε τα μωρά, τοις νέοις να στεφανώνε.
Στέρα-στέρα ησύχασαν τοι συγγενείς αραέυν’νε
και σην αροθυμίαν άλλο ’κι ταγανεύνε.
Αλλ’ γράφ’νε αναφοράν με τοι συγγενούς να ενούνταν,
αλλ’ παρακαλούνε ατείν’ να λευτερούνταν.
Ο Στάλιν και ο Μπέριας κι όλεν η Δωδεκάρα
ντ’ εθέλεσαν εποίκανε, άμα ατείν πα κ’ εχάραν.
Τέσσερα χρόνα εκράτεσεν ως το πενήντα τρία
για να γλιτών’νε οι Ρωμαίοι και σ’όλεν τη Ρουσίαν.
Επέθανεν ο Στάλιν, τον Μπέριαν εχάσαν
εδέκανε μας άδειαν, έλυσανε τη στράταν.
Είπανε, είστε ελεύθεροι σε όλην τη Ρουσία,
είπαν έτον άνομον ατό η εξορία.
Οι Ρωμαίοι εχάρανε άμα ντ’ επόρναν να ’φτάγ’νε
τ’ οσπίτα τουν ’κι δίγ’ν ατς σα μέρα τουν να πάγ’νε.
Πολλοί επεφάσισαν σον Καύκασον γυρίζνε
αναγκάσκουν οι Ρωμαίοι εκ νέου οσπίτα να χτίζνε.
Εταγουτεύταν οι Ρωμαίοι, σην Ευρώπην, σην Ασίαν
ας σον εχθρόν κυνηγημέν’ άμον Θεού πουλία.
Να είχανε την άδειαν να παγ’νε σην Ελλάδαν,
ίσως εκεί να παίρνανε τη ζωής την νοστιμάδαν.
Τότε μίαν και καλά να τελειών’ η ιστορία,
ο Θεός να εξίωνεν, Θεέ μ’ και Παναγία...
Επέρασαν χρόνα πολλά άσκεμα και καλά-ι
όνταν ’κι αναμέν’ κανείς η τύχη χαμογελά-ι
Έρθεν ο Γκορμπατσόφ και τα σύνορα ενοίγαν,
οι περισσοί π’ εθέλεσαν σην Ελλάδαν επήγαν.
Εγέντον σην ζωήν ατούν ντο κ’ έμευαν καμμίαν
το Έθνος εμεταχειρίστεν ατό την ευκαιρίαν.
Το παν και κυριότερον σ’ όλεν την ιστορίαν
εφύλαξανε οι Ρωμαίοι την γλώσσαν, την θρησκείαν!
Εθαρώ πως αδακά πρεπ’ να βάλω τελείαν,
δρόμον άλλο κ’έχομε ούτε οπίσ’ καμμίαν.
[1] Γρουζίνοι – Γεωργιανοί
[2] Μεγγρέλοι – φυλή των Γεωργιανών
[3] Γκεγκετσκόρη – περιοχή στη Γεωργία
[4] καμεντάντ – φρούραρχος
[5] βέτρα – κουβάς
О К. Ксимитовой в газете "Понтиаки гноми" и ее стихотворение "Одиссея греков Кавказа" (0,98 Мб)
_____________________________
(Благодарим Георгиоса Григориадиса за присланные тексты.)
